Strategische voorraden van kritieke grondstoffen: hefboom voor een circulaire transitie

Voorraadvorming is traditioneel een instrument voor nationale veiligheid, maar kan ook bijdragen aan economische veerkracht en duurzame grondstoffenvoorziening. Zonder een stabiele toevoer van kritieke grondstoffen stokt de productie van batterijen, windturbines en waterstoftechnologie. Ook de circulaire verwerking en het hergebruik ervan komt onder druk te staan. 

Wat bedrijven nodig hebben

Vooral mkb’s in de cleantech- en circulaire sector lopen risico. Ze zijn vaak te klein om zelfstandig grondstoffenvoorraden aan te leggen en krijgen lastig toegang tot financiering. De grondstoffenmarkten zijn kapitaalintensief en volatiel, terwijl banken en investeerders terughoudend zijn vanwege de risico’s. Zo blijft de markt kwetsbaar bij plotselinge verstoringen of prijsstijgingen.

Invest-NL ziet hier een structureel financieringsgat, precies het type marktfalen waarop wij als nationale financierings- en ontwikkelingsinstelling willen handelen. Duurzame innovatie en circulaire productie vragen om zekerheid in de keten, maar de markt voorziet daar niet vanzelf in. Met dit onderzoek verkennen we hoe publieke cofinanciering, garantstellingen of revolving funds vrijwillige strategische voorraadvorming mogelijk kunnen maken, zónder dat bedrijven hun wendbaarheid verliezen.

Inzichten uit de praktijk

Het HCSS-rapport ‘Securing Europe’s Clean Tech Future’ laat zien dat vrijwillige voorraadvorming, ondersteund met publiek kapitaal, kan helpen om schokken in de grondstoffenketen op te vangen en bedrijven meer prijsstabiliteit te bieden. Op basis van gesprekken met dertien Nederlandse cleantechbedrijven en zeven logistieke en recyclingpartijen presenteert het rapport een praktisch vierstappenmodel voor het plannen, aankopen, beheren en inzetten van voorraden.

De belangrijkste inzichten:

• Vrijwillige voorraadvorming vindt nog nauwelijks plaats in Nederland, maar wordt wel als strategisch waardevol gezien.
• Mkb’s profiteren het meest van gezamenlijke, publiek-private voorraden.
• Nederland is, dankzij haar sterke logistieke infrastructuur, een logische locatie voor een Noordwest-Europese hub.
• Koppeling met circulaire initiatieven — zoals recycling en hergebruik van kritieke materialen — vermindert de afhankelijkheid van primaire import.

Samenwerken aan de volgende stap

Voor Invest-NL is dit onderzoek een eerste stap richting nieuwe instrumenten die bijdragen aan een weerbare cleantech-industrie. Samen met bedrijven, overheden en financiers kijken we hoe vrijwillige voorraden kunnen worden ingericht. Zo verkleinen we de afhankelijkheid van kwetsbare importstromen en versnellen we de transitie naar een duurzaam en circulair Europa.