Invest-NL ziet de Agrifood sector als vliegwiel voor de energietransitie

Invest-NL richt zich op het financierbaar maken van investeringen ten behoeve van de energietransitie. Eén van de speerpunten hierbij is de Agrifood sector. Wilco Schoonderbeek is bij Invest-NL Teamlead Scale-ups en Innovaties, maar heeft ook jarenlange ervaring in de Agrifood sector. Hieronder legt Wilco uit wat Invest-NL met de focus op de Agrifood sector wil bereiken.

Wilco, je bent al jaren in de Agrifood sector bezig. Waarom heeft Invest-NL een focus op Agrifood en wat zou je willen bereiken?
"In lijn met wensen vanuit de Tweede Kamer en op basis van eigen onderzoek, ziet Invest-NL het financieren van scale-ups en het financieren van de energietransitie nu als hoogste prioriteit. De Agrifood sector heeft binnen de klimaat- en energietransitie een belangrijke rol. Voedselproductie is nu al verantwoordelijk voor ongeveer 25% van de totale broeikasgasemissies. En met de wereldwijd groeiende vraag moet er de komende decennia meer voedsel worden geproduceerd. Voldoen aan de energie- en klimaatafspraken in combinatie met de toenemende vraag naar voedsel en andere agrarische producten en grondstoffen betekent volgens ons dat een omschakeling van het voedselsysteem nodig is."

‘Een omschakeling in het voedselsysteem’. Klinkt nog een beetje vaag. Waar doel je dan precies op?
"Die omschakeling is heel concreet. Wij hebben gekeken naar ontwikkelingen waarvan de bijdrage aan de energietransitie groot is. Ik noem een paar voorbeelden: door preciezer en intelligenter te werken kan de efficiëntie van productiefactoren zoals grond, voeding, water, energie en arbeid worden verhoogd. En dat leidt dan weer tot minder emissies per geproduceerd product. Maar denk bijvoorbeeld ook aan de verschuiving in de consumptie van dierlijke eiwitten naar plantaardige en nieuwe eiwitbronnen die in verhouding veel minder broeikasgasemissies veroorzaken. Een ander belangrijk onderwerp is het zoveel mogelijk vermijden van verspilling van producten. Het wordt in de toekomst steeds belangrijker dat wij in staat zijn reststromen weer van waarde te maken als grondstof voor de eigen of andere processen."

Hoe komen jullie bij Invest-NL tot deze inzichten?
"Dat doen we op verschillende manieren. Als impact investor kijken we niet allen naar de potentiële impact van investeringen in termen van reductie aan broeikasgassen. We kijken ook de kansen die een investering biedt op het creëren of behouden van werkgelegenheid en de mate waarin er sprake is van R&D. En natuurlijk kijken we ook naar de (financierings)markt: zijn er financieringsknelpunten waardoor de markt het niet (volledig) oppakt en welke rol is er dan weggelegd voor Invest-NL? We maken in ons werk dankbaar gebruik van het vele onderzoek dat al gedaan is naar de bijdrage van de Agrifood sector aan de energietransitie, onder meer door het World Economic Forum, McKinsey, Wageningen University & Research, de Ellen MacArthur foundation, het Ministerie van LNV en het RIVM. We analyseren deze onderzoeken, doen ons eigen onderzoek en valideren de bevindingen middels vele gesprekken met ‘Key Opinion Leaders’ uit de sector. Onze conclusie is dat we als Invest-NL echt het verschil kunnen maken en vandaar dat we bijzondere aandacht hebben voor de Agrifood sector."

Het verschil kunnen maken. Waar maakt Invest-NL dan het verschil?
"Het realiseren van de omschakeling in het voedselsysteem vraagt om radicale innovaties en die vergen vaak grote investeringen in R&D. Radicale innovaties brengen echter ook onzekerheid met zich mee voor investeerders. De kans op succes is namelijk niet alleen afhankelijk van de techniek zelf, maar ook van (vele) andere ontwikkelingen die niet direct beïnvloed kunnen worden door de onderneming. Deze combinatie is vaak ook de reden dat innovatieve ondernemingen moeite hebben met het vinden van financiering. En daarom is er dus een rol voor Invest-NL weggelegd."

Hoe zie jij de rol van Invest-NL?
"We kunnen dat op verschillende manieren doen. De meeste mensen kennen ons van de € 1,7 miljard die we van onze aandeelhouder hebben gekregen om te investeren in ondernemingen. Maar we zijn ook opgericht om ondernemers te adviseren en ondersteunen bij het financierbaar maken van (de groei van) hun bedrijf. Laat ik eerst eens op die adviestaak van Invest-NL ingaan. Onze adviesrol is er op veel gebieden. Voor de Agrifood sector hebben we bijvoorbeeld een analyse gemaakt van bestaande ‘accelerator’ en ‘incubator’ programma’s. Dit type ondersteuning is er om innovatieve, kansrijke ondernemingen te helpen bij (het versnellen van) hun groei. (zie onderstaand figuur).

Overzicht 1: Overzicht incubator en accelerator programma’s (Bron: Invest-NL)

Uit de analyse komt het beeld naar voren dat er vooral in de vroege groeifase(n) veel ondersteuningsaanbod is. Naar mate een innovatieve onderneming in de Agrifood sector groter wordt (‘early growth’ en ‘late growth’) neemt het ondersteuningsaanbod af.
Op basis van dit inzicht in de markt kan Invest-NL ondernemers helpen met het vinden van het juiste programma en/of bestaande programma’s helpen met een betere onderlinge afstemming. Uiteindelijk wil je natuurlijk dat de innovatieve ondernemingen die echt het verschil kunnen (gaan) maken terecht kunnen bij de ‘incubator’ en/of ‘accelerator’ programma’s die voor hen het meeste kunnen betekenen. En waar die ondersteuning er nog niet of onvoldoende is, daar kunnen we vanuit onze adviestak bedrijven helpen, bijvoorbeeld in de late(re) groeifase(n). Denk aan bedrijven helpen met het ‘investor ready’ maken van hun propositie, marktonderzoek en het ontwikkeling van specifieke financieringsinstrumenten."

‘Investor ready’ maken? Leg eens uit?
"In de praktijk blijkt dat veel kansrijke ondernemingen (nog) niet klaar zijn voor verdere opschaling en hierdoor niet in aanmerking komen voor financiering. Ze zijn dan dus nog niet ‘investor ready’. En let op, ‘investor ready’ zijn is geen eenmalige actie. Het is een continu proces richting elke nieuwe financieringsronde. Je moet er als ondernemer steeds mee bezig zijn. Het gaat niet alleen over de financiën, maar ook over het juiste team aan boord hebben, je informatievoorziening op orde hebben, netwerk organiseren, je (toekomstige) klanten kennen en goed weten waar de concurrentie mee bezig is. Dit gebeurt nu vaak ad hoc, maar je bent als ondernemer veel kansrijker als je het ziet als een integraal onderdeel van de groei die je wilt doormaken. En juist daar kunnen wij als Invest-NL mee helpen: we kunnen innovatieve ondernemers met groeiambities kennis laten maken met onze partners bij overheden, kennisinstellingen, bedrijfsleven en financiële instellingen. Of we kijken hoe een volgende financieringsronde beter gestructureerd kan worden zodat de kans op succes groter wordt. Ons doel is steeds om te zorgen dat innovatieve ondernemers de juiste financiering vinden om verder op te schalen."

Maar jullie investeren toch zelf ook in bedrijven?
"Dat klopt. Juist de combinatie van advies geven en ook zelf kunnen investeren maakt ons uniek. Wat Agrifood betreft, hebben we het huidige aanbod van durfkapitaal in de Agrifood sector in kaart gebracht (zie figuur 2). Onze conclusie is dat het gebrek aan financieringsmogelijkheden bij grotere investeringen nog steeds een belangrijk knelpunt is. Voor bedragen tot € 5 miljoen is er een omvangrijk en divers aanbod aan financieringsmogelijkheden. Maar naar mate de onderneming groeit, sneller verder wil opschalen en de bedragen groter worden, zeker boven de € 25 miljoen, dan ziet het plaatje er ineens heel ander uit. Dan zijn er in Nederland veel minder financieringsmogelijkheden.
En dat is best zorgelijk. Je ziet het ook terug in de prestaties van het Nederlandse Agrifood innovatie ecosysteem. Nederland behoort bijvoorbeeld tot de ‘beste’ landen van de wereld tot en met een financiering van € 5 miljoen. Gaat het om grotere bedragen, dan blijft Nederland significant achter bij de Verenigde Staten en Israël."

Overzicht 2: Overzicht Venture Capital verstrekkers naar groeifase en ticketgrootte (Bron: Invest-NL)

Hoe erg is dat?
"Het is erg om twee redenen. Ten eerste hebben we voor de eerder genoemde omschakeling(en) van het voedselsysteem innovaties nodig die schaalgrootte hebben. Alleen als we innovaties kunnen omzetten in productie op de schaal van bestaande markten, pas dan kan er sprake zijn van omschakeling. Ten tweede leidt het gebrek aan fondsen die grote tickets (> € 5 miljoen) kunnen doen ertoe dat innovatieve ondernemingen uit Nederland die veel groeipotentie hebben vroeg of laat gedwongen worden in zee te gaan met Angelsaksische en/of Aziatische partijen. Als we niet oppassen verdwijnt die kennis dan naar het buitenland. En dat is eeuwig zonde.
Invest-NL kan middels Fund-in Fund investeringen de beschikbaarheid van durfkapitaal in de Agrifood sector vergroten door de liquiditeit van gespecialiseerde fondsen te verruimen en/of nieuwe fondsen te ontwikkelen. Daarnaast kunnen we zelf ook direct aan start- en scale-ups met een relatief grote financieringsbehoefte financiering verstrekken en zo dit financieringsknelpunt helpen wegnemen. We kunnen dat doen met equity (aandelen) en debt (leningen) en tussenvormen daarvan zoals venture debt."

Equity, debt, venture debt? Leg eens uit?
"Dit zijn verschillende vormen van kapitaal. Al deze vormen zitten in onze gereedschapskist en dat geeft ons de ruimte om maatwerk te leveren en bij te dragen aan de financiering indien de markt hierin onvoldoende voorziet. Ik geef een paar voorbeelden. Equity financiering is financiering waarbij er een gedeelte van het bedrijf wordt ‘verkocht’ in ruil voor aandelen. Als het bedrijf failliet gaat dan ben je als investeerders meestal je investering kwijt. Debt financiering is het ophalen van geld door middel van het afsluiten van een lening, waarna het bedrijf dus schulden heeft die normaal gesproken in betalingstermijnen afgelost worden. De meest traditionele debt financiering is een lening bij de bank. Mocht het bedrijf met een financiële tegenvaller te maken hebben of failliet gaan, moet de lening nog steeds terugbetaald worden, plus de rente. Normaal gesproken kom je als bedrijf alleen in aanmerking voor een lening als je voldoende zekerheden kan bieden of voldoende cash hebt en daarmee de lening verstrekker kan overtuigen dat je in staat bent aan de rente- en aflossingsverplichtingen te voldoen.

Innovatieve start-ups of scale-ups kunnen vaak niet aan de vereisten voor een lening voldoen. Venture debt kan dan wellicht uitkomst bieden. Bij een lening is de rente op die lening in feite de beloning voor het risico wat de financier loopt. Of het nu goed gaat met het bedrijf of slecht, de rente is gelijk. Bij venture debt ligt dat anders. De beloning voor de financier is afhankelijk van de ontwikkeling van het bedrijf. Net als bij equity deel je mee in de vreugde als het goed gaat maar als het slecht gaat voel je ook de pijn. Je kan dat op verschillende manieren met elkaar afspreken. Bijvoorbeeld door af te spreken dat de financier het recht krijgt om tegen een vastgestelde prijs en termijn een aandeel te kopen. Dit recht noemen ze ook wel een warrant. Als de onderneming zich positief ontwikkelt kan de financier door het verzilveren van deze warrants extra rendement realiseren. Dit rendement voor de financier kost je als ondernemer geen ‘out-of-the-pocket-money’. Een ander bijkomend voordeel is dat venture debt vaak sneller kan worden geregeld dan equity omdat er minder onderhandeling hoeft plaats te vinden over zeggenschap en dergelijke. In Nederland is venture debt relatief nieuw en is deze markt nog volop in ontwikkeling."

Dan ben je dus nog wel even bezig bij Invest-NL?
"De huidige focus op de energietransitie is nodig. Zeker als startend bedrijf. En om in Agrifood termen te blijven, ons bord is de komende jaren goed gevuld. Maar vanuit mijn ‘Agrifood’ bril kijk ik natuurlijk ook verder. Naast een grote bijdrage aan de energietransitie biedt de Agrifood sector aanknopingspunten voor oplossingen voor andere grote uitdagingen. De Agrifood sector is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor 70% van het gebruik van zoet water en 50% van het beschikbare land wordt voor landbouw gebruikt. In het licht van de wereldwijd groeiende vraag naar voedsel is uitbreiding van het landbouwarsenaal dan ook de grootste aanjager van ontbossing. Het toekomstige voedselsysteem zou wat mij betreft meer aandacht moeten hebben voor de impact op gezondheid en de bijhorende kosten."

Gaat het nog toch vooral om geld en kosten?
"Nee, zeker niet. Waar ik ook graag aan zou willen werken is om te komen tot een voedselsysteem waarin mensen de keuze kúnnen en wíllen maken voor voeding die een positieve bijdrage levert aan hun gezondheid. Hiermee koppelen we de omschakeling van het voedselsysteem direct aan het vraagstuk hoe we de gezondheidszorg kwalitatief goed en betaalbaar kunnen houden."

Heb je vragen, suggesties of aanvullingen? Neem dan contact op met:

Wilco Schoonderbeek
Teamlead Scale-ups en Innovaties

[email protected]